Stypendium Pamięci Konrada Pustoły dla Oli Skowrońskiej
Projekt „Heda” łączy osobiste i zbiorowe, tak jak prace Pustoły, przekształcając indywidualne historie w symbole szerszych procesów społecznych. To nie tylko dokumentowanie historii migracji i ucisku — to refleksja nad położeniem kobiet, które utknęły między kulturowymi oczekiwaniami swoich rodzimych krajów a odrzuceniem w przyjmujących społeczeństwach.
Rada Stypendium Pamięci Konrada Pustoły w składzie Piotr Gruszczyński, Aleksandra Wieliczko (laureatka Stypendium w 2023 roku), Zbigniew Libera, Karolina Ochab, Wojtek Pustoła oraz Igor Stokfiszewski zdecydowała o przyznaniu tegorocznego stypendium Oli Skowrońskiej za projekt Heda.
Uzasadnienie wyboru Rady
Projekt Heda zasługuje na nagrodę imienia Konrada Pustoły, ponieważ głęboko odzwierciedla kluczowe tematy, które były centralne dla twórczości samego Pustoły, takie jak sprawiedliwość społeczna, prawa człowieka czy niewidzialne konsekwencje konfliktów politycznych. Skowrońska bada w nim życie czeczeńskich kobiet-uchodźczyń, ich walkę o tożsamość, przynależność i równość, co współgra z zainteresowaniami Pustoły dotyczącymi grup podporządkowanych i marginalizowanych w społeczeństwie.
Projekt Heda łączy osobiste i zbiorowe, tak jak prace Pustoły, przekształcając indywidualne historie w symbole szerszych procesów społecznych. To nie tylko dokumentowanie historii migracji i ucisku – to refleksja nad położeniem kobiet, które utknęły między kulturowymi oczekiwaniami swoich rodzimych krajów a odrzuceniem w przyjmujących społeczeństwach. Temat stanu „zawieszenia” oraz podwójnego wyobcowania czeczeńskich kobiet wyraźnie ukazuje rozdźwięk między osobistą tożsamością a strukturami politycznymi, co jest szczególnie aktualne w dzisiejszym świecie.
Metodologiczne podejście projektu, które łączy badania antropologiczne z narracją artystyczną, czyni go innowacyjnym i wielowarstwowym. Umożliwia to nie tylko przedstawienie problemów społecznych, ale także głębsze zrozumienie ich ludzkich konsekwencji, tworząc emocjonalne połączenie widza z bohaterkami projektu. Wizualne obrazy, stworzone na podstawie osobistych więzi, przekazują uczucie straty, rozłąki, ale także nadziei i siły, odzwierciedlając wieloaspektowość doświadczeń uchodźców.
Konrad Pustoła był znany ze swojej zdolności do dokumentowania zmian społecznych i poszukiwania w nich głębokich humanistycznych sensów. Projekt Heda kontynuuje to dziedzictwo, rzucając światło na ważne kwestie migracji, ucisku ze względu na płeć oraz tożsamości kulturowej przez osobisty pryzmat.
Heda (2024)
Punkt wyjścia dla projektu Heda zrodził się z tysięcy wiadomości tekstowych, które przez lata wymieniałam z jedną z moich najbliższych przyjaciółek, absolwentką antropologii pochodzącą z Czeczenii, a obecnie mieszkającą w Moskwie. Nasz pierwotny pomysł – jeszcze z 2019 roku – zakładał połączenie badań antropologicznych i działań artystycznych, by stworzyć projekt dokumentalny o opresji kobiet w restrykcyjnej kulturze powojennej Czeczenii. Realizację tego planu najpierw uniemożliwiła pandemia, a później rosyjska inwazja na Ukrainę. Spotkanie stało się niemożliwe: ja nie mogłam wjechać do Rosji, a ona nie mogła jej opuścić.
Wobec tych wyzwań narodziła się nowa idea – stworzenie narracji, która ukazuje zarówno szerszy obraz tożsamości kulturowej czeczeńskich kobiet, jak i więź, która nas łączy. Zaczęłam podróżować po Europie, fotografując młode Czeczenki noszące to samo imię co moja przyjaciółka – Heda. Postanowiłam opowiedzieć historię, która nie tylko pokazuje różnorodność doświadczenia uchodźczego, lecz przede wszystkim indywidualny charakter każdej z bohaterek. Głównym tematem projektu jest stan zawieszenia, w którym znajdują się córki uchodźców: wyobcowane z tradycyjnej kultury swojego pochodzenia z powodu mizoginii, a jednocześnie nie w pełni akceptowane w krajach, w których obecnie mieszkają, z powodu ksenofobii.
Projekt opowiada historie pięciu Hed – czterech, które poznałam osobiście, i jednej w dalszym ciągu oddalonej o 1400 kilometrów. Razem tworzą wielowymiarową opowieść o migracji, wojnie, traumie, przynależności i przyjaźni.
Ola Skowrońska – fotografka i artystka wideo. Absolwentka fotografii w Łódzkiej Szkole Filmowej. W swojej praktyce opiera się na interpretacji społecznych, historycznych lub naukowych zjawisk, które służą jej za punkt wyjścia do opowiedzenia indywidualnych historii. Ważnymi elementami jej praktyki jest research oraz praca na archiwach. Interesują ją działania artystyczne bazujące na wymianie i współpracy, które traktują sztukę jako przestrzeń do dialogu. Mieszka i pracuje w Łodzi.
Rusza nabór do IX edycji Stypendium Pamięci Konrada Pustoły
Konkurs adresowany jest do osób fotografujących, które swoją wrażliwością porządkują świat nieznośnie manipulatywnej polityki, docierając do istoty zdarzeń w swoich pracach i działaniach, krytyczną i selektywną świadomością nadają sens zdarzeniom.
Fotografujesz? Jesteś osobą zaangażowaną społecznie i swoją wrażliwość wykorzystujesz w pracy artystycznej, czyniąc z niej narzędzie krytycznego oglądu rzeczywistości i jej zmiany? Zgłoś swoją twórczości do Stypendium Pamięci Konrada Pustoły – wieloletniego współpracownika Krytyki Politycznej.
Zapraszamy na wystawę twórczości Konrada Zniknij nad Wisłą pod opieką kuratorską Stacha Szabłowskiego, która rozpoczyna się 25 września w krakowskim Bunkrze Sztuki. Zaprezentowane zostaną na niej również prace dotychczasowych laureatów i laureatek Stypendium Pamięci Konrada Pustoły. Jednocześnie zachęcamy do udziału w jego kolejnej edycji konkursu.
Zgłoszenia do Stypendium Pamięci Konrada Pustoły można przesyłać do 7 października do godz. 23:59 za pośrednictwem formularza zgłoszeniowego, który znajdziecie pod tym linkiem.
Laureata lub laureatkę z grona zgłoszonych osób wybierze Rada Stypendium, w skład której wchodzą przedstawiciele Fundacji, przedstawiciele Krytyki Politycznej, osoby posiadające prawa autorskie majątkowe do dorobku twórczego Konrada Pustoły i przedstawiciele środowiska artystycznego fotografów i fotografek.
Laureata lub laureatkę poznamy 14 października 2024 roku, w rocznicę śmierci Konrada Pustoły.
Organizatorami Stypendium są Krytyka Polityczna i Fundacja Nowych Działań, których celem jest propagowanie twórczości Konrada Pustoły, tak aby inspirowała młodych artystów.
ZNIKNIJ NAD WISŁĄ
KONRAD PUSTOŁA
25.09.2024 – 05.01.2025
Pierwsza przekrojowa wystawa prac Konrada Pustoły, jednego z najbardziej cenionych polskich fotografów swojego pokolenia. Kariera urodzonego w latach 70. artysty została nagle przerwana przez jego przedwczesną śmierć w wieku 39 lat. Pozostawił jednak po sobie kilkadziesiąt tysięcy fotografii, teksty, a także szkice niezrealizowanych projektów. Był twórcą, który przekraczał granice między zaangażowanym społecznie dokumentem i sztuką, szukał dialogu między tradycyjną techniką fotograficzną a fotografią cyfrową.
Wśród kluczowych dla Konrada Pustoły zagadnień należy wymienić kwestię społecznej odpowiedzialności artysty i pytanie o to, jak pod wpływem transformacji ustrojowej i globalizacji zmienił się polski pejzaż. Artysta był z wykształcenia ekonomistą, co przełożyło się na jego szczególne wyczulenie na wpływ procesów ekonomicznych na społeczeństwo.
Wystawę uzupełni prezentacja prac laureatek i laureatów Stypendium Pamięci Konrada Pustoły.
Wystawa organizowana we współpracy z Fundacją Sztuk Wizualnych. Projekt jest współfinansowany przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
Artysta: Konrad Pustoła
Kurator: Stach Szabłowski
Koordynatorka: Renata Zawartka
Stypendium Pamięci Konrada Pustoły dla Aleksandry Wieliczko
Rada Stypendium Pamięci Konrada Pustoły obradowała w składzie: Piotr Gruszczyński, Agnieszka Karolina Jurek (laureatka Stypendium w 2022 roku), Zbigniew Libera, Karolina Ochab, Wojtek Pustoła oraz Jakub Szafrański.
Tegoroczne Stypendium Pamięci Konrada Pustoły jury przyznało Aleksandrze Wieliczko, mieszkającej i pracującej w Polsce artystce, imigrantce z Białorusi, za cykl „Stan zaprzeczenia”.
Uzasadnienie wyboru Rady
Komisja doceniła sposób, w jaki młoda fotografka tworzy artystyczną dokumentację prześladowań w Białorusi. Nie kataloguje prostych kadrów z demonstracji epatujących grozą białoruskiej dyktatury, lecz przetwarza historie zatrzymań, tworząc osobisty rejestr wydobywający nieomal gogolowską groteskowość zdarzeń związanych z prześladowaniami za używanie dawnych barw narodowych kraju. Nie fotografuje zatrzymanych, lecz tworzy własny ekwiwalent sytuacji. Każdej z nich towarzyszy opis i kolaż obrazów stworzonych z użyciem sztucznej inteligencji, które tworzą upiorne panopticum zniewolenia.
W cyklu Imaginarium, także nadesłanym na konkurs, autorka potwierdza biegłość i bardzo indywidualne podejście do używania technologii oferowanych przez sztuczną inteligencję.
Aleksandra Wieliczko bardzo świadomie używa narzędzi fotografii, tworząc jednocześnie własny oryginalny język podnoszący realność do rangi wysokiego artyzmu.
Organizatorami Stypendium Pamięci Konrada Pustoły są Krytyka Polityczna i Fundacja Nowych Działań, których celem jest propagowanie twórczości Konrada Pustoły, tak aby inspirowała młodych artystów. Stypendium przyznawane jest co roku 14 października, w rocznicę śmierci Konrada Pustoły.
Stan zaprzeczenia
Na Białorusi panuje represyjna dyktatura, która tłumi wolność słowa. Kontrolowane przez rząd media ukrywają informacje o rosnącej liczbie więźniów politycznych, alarmującej liczbie zaginięć oraz nieskuteczności przepisów i konstytucji w zapewnianiu praw człowieka. W moim projekcie badam zjawisko cyfrowej codzienności poprzez interakcję między jednostką a kanałami medialnymi. Współczesne społeczeństwo, wypełnione niezliczonymi bodźcami rozpraszającymi naszą uwagę, przyzwyczaiło się do odwracania wzroku od obrazów, które wywołują dyskomfort. Praca podzielona jest na dwie części. Pierwsza część zawiera wybór absolutnie absurdalnych i przerażających historii zatrzymań z Białorusi. Zbadałem je i stworzyłem zainscenizowane fotografie oparte na tych historiach. W drugiej części wykorzystałem nagłówki wiadomości, które ukazały się w konkretnym dniu tych aresztowań lub procesów. Skompilowałem wybór 12 wiadomości dla każdej sprawy i wykorzystałem nagłówek każdej wiadomości jako dane wejściowe do stworzenia odpowiednich obrazów za pomocą sieci neuronowej. Chcę pokazać, w jaki sposób agenda stara się odwrócić naszą uwagę od najważniejszych kwestii. Propaganda szybko próbuje zagłuszyć nieznośne wiadomości polityczne. Ponadto chcę zbadać naszą tendencję do odchodzenia od istotnych kwestii i zamiast tego zajmowania naszych umysłów nadmiarem treści rozrywkowych.
